جُستارهایی در باب شهر و شهرسازی

خاستگاهِ آغاز به نوشتن این مجموعه‌، این مدعا و نیز این شهودِ درونی و تجربه‌ی بیرونی بود که رشته و حرفه‌ی شهرسازی موضوعِ شناسایی‌پذیری برای عموم مردم و حتی متخصصین دیگر رشته‌ها نیست. از دیگر سو، چنین به نظر می‌رسد ما نیز در مقامِ به‌اصطلاح متخصصین شهرسازی در بیانِ مفاهیم مشترکمان، بسیار دچار لکنت می‌شویم؛ طرفه آن‌که، چه‌بسا برای فرار از این تله، بسیار به ورطه‌ی کُلی‌گویی پناه ببریم. بیان روشن و شفاف (articulation) هر نوع دانشی، می‌تواند معیار مهمی برای درک درست و دقیقِ آن باشد. این مجموعه، تلاشی است برای شناسایی‌پذیر کردن برخی از مفاهیم رشته و حرفه‌ی شهرسازی برای مخاطبینی عام و خاص.
هرچند تکرار مکررات است اما کمی هم در باب جُستارنویسی بگوییم. جُستار، معادل واژه‌ی essay در زبان انگلیسی است که به معنای سعی و کوشش است. این قالب نوشتاری، ترکیبی از تاملاتِ شخصیِ نویسنده و برخی نظریات و گزاره‌های در اصطلاح علمی است. به عبارتی، جُستارنویسی، بیش از قالب‌های خشک و متدوال نوشتن (مقاله‌ی علمی، کتاب درسی، و …) به نویسنده آزادی عمل می‌دهد تا با لحنی مخصوص به خود با بهره‌گیری از زبانی گیرا و گاهی نزدیک به لحنی ادبی به توصیف و تحلیل یک پدیده‌ی جدی و گاهی علمی بپردازد (برخی مانند محمد قائد که از شهیرترین نویسندگان این سبک است به جُستار می‌گویند مقاله‌ی شخصی). این قالب، این آزادی را به صاحب این قلم (کیبورد) می‌دهد که به جای گفتنِ «افرادی که معاملات نظرورزانه (speculative) انجام می‌دهد»؛ بگوید سوداییان عالمِ پندار (اصطلاح به کاررفته در یکی از غزلیات حافظ) یا در عوض این‌که بگوید عامل فضا و مکان در بسیار از تحلیل‌ها نادیده گرفته شده است باز به قول حافظ بگوید بُعدِ منزل نَبوَد در سفر عرفانی. این کار چه‌بسا به افزایش علاقه‌ی مخاطبین عام به مفاهیم مربوط به شهر و شهرسازی کمی بتواند کمک بکند. این مجموعه در قالب هفت فصل تنظیم شده است که بنا به ماهیت موضوع شهرسازی شامل موضوعات میان‌رشته‌ای است. فرض این مجموعه بر این است که موضوع محوری رشته‌ و حرفه‌ی شهرسازی، فضا و مکان است و از جنبه‌های گوناگون در جست‌وجوی توصیف و تبیین رابطه‌ی این موضوع با عوامل متفاوت و متکثرِ اثرگذار بر آن است. امید می‌رود این کتاب به بسط دانش شهرسازی در میان عموم مردم، کمک هرچند ناچیزی بتواند بکند.